مروری بر مراحل ایجاد و تدوین «طرح» نمایندگان در مجلس

به گزارش مجله خبری نگار، مقدمه تصویب یک قانون در کشورمان، ارایه یک پیشنهاد به مجلس شورای اسلامی است که این پیشنهاد یا در قالب طرح توسط نمایندگان به هیئت رئیسه مجلس تقدیم می‌شود یا از سوی دولت تحت عنوان لایحه تدوین و به مجلس ارائه می‌شود.

یکی از ابزار‌های قانونی نمایندگان مجلس جمع‌آوری امضاء برای تدوین طرح درباره موضوع‌های مختلف از جمله طرح​های اصلاحی قوانین عادی و قانون‌گذاری جدید برای موضوعاتی است که خلاء قانونی درباره آنها وجود دارد.

*چگونگی تدوین یک طرح در مجلس

طرح به پیشنهاد نمایندگان مجلس گفته می‌شود که آیین‌نامه داخلی مجلس به صراحت درباره نحوه تنظیم طرح‌های مختلف توضیحات لازم را ارائه کرده و وکلای ملت می‌توانند با استفاده از این ابزار قانونی به راحتی یک طرح را به صحن علنی مجلس ارائه کنند.

بر اساس ماده ۱۲۷ آیین نامه داخلی مجلس طرح‌هاى قانونى با امضاء و ذکر نام حداقل پانزده نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس جلسه تقدیم مى​‏شود و پس از اعلام وصول و قرائت عنوان آن توسط رئیس یا یکى از دبیران، در همان جلسه به کمیسیون​‏هاى مربوط ارجاع می​شود.

طبق ماده ۱۳۵ آیین‌نامه داخلی مجلس، یک نسخه از کلیه طرح‌ها و لوایحى که تقدیم مجلس مىشود پس از اعلام وصول، از طریق رسانه‌ها در اختیار عموم قرار مىگیرد.

این طرح​ها پس از ارجاع به کمیسیون‏​هاى ذی‌ربط چاپ و توزیع و نسخه‏​اى از آن توسط رئیس براى وزیر یا وزیران مربوط ارسال می‌شود. طرح‌ها نیز همانند لوایح، باید داراى موضوع و عنوان مشخص بوده و دلایل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه به وضوح درج شود. همچنین داراى موادى متناسب با اصل موضوع و عنوان طرح نیز باشد.

*طرح‌های دو شوری

به طور کلی طرح‌هایی که به مجلس ارائه می‌شود بر دوگونه‌اند، طرح‌ها قانونی عادی که دو شوری‌اند. بدین معنا که مجلس در باره این گونه طرح‌ها و لوایح در یک شور کلیات را به تصویب می‌رساند و در شور دیگر به جزئیات می‌پردازد و مورد تصویب قرار می‌دهد. غالب طرح‌ها عادی می‌باشند، اما در بعضی از موارد که سرعت تصویب قانون ضرورت دارد به نوع دیگر و با قید فوریت این طرح تقدیم مجلس می‌شود.

*طرح‌های یک شوری

کلیات طرح‌های یک شوری در یک جلسه علنی تصویب و جزئیات آن نیز در همان جلسه بررسی می‌شود و برای بررسی به کمیسیون تخصصی ارجاع داده نمی‌شود.

*طرح‌های فوری

مفاد ۱۵۹ تا ۱۶۴ آیین‌نامه داخلی مجلس به فوریت بررسی طرح‌ها پرداخته که در ادامه می‌خوانیم:

الف) طرح‌ها و لوایح یک فوریتی

این نوع از طرح‌ها پس از تصویب فوریت آن در مجلس به کمسیون مربوطه ارجاع می‌شود تا خارج از نوبت مورد بررسی قرار گیرد. گزارش کمیسیون درباره این طرح‌ها و لوایح حداقل چهل‌و‌هشت ساعت قبل از موقع طرح در مجلس چاپ و بین نمایندگان توزیع مى ‏شود.

بر اساس آیین‌نامه داخلی پارلمان طرح‌ها و لوایح یک فوریتى یک شوری است و پس از وصول گزارش کمیسیون، خارج از نوبت در دستورکار مجلس قرار مى‏‌گیرد و یک نوبت درباره آن شور به عمل مى‏ آید.

ب) طرح‌های دوفوریتی

پس از تصویب دو فوریت یک طرح در مجلس طبق آیین‌نامه داخلی قوه مقننه، حداکثر چهار ساعت پس از تصویب فوریت، طرح چاپ و توزیع و به کمیسیون ذی‌ربط ارجاع می‌شود و حداکثر بیست ساعت پس از تصویب فوریت، پیشنهاد نمایندگان به کمیسیون مربوطه ارائه می‌شود.

کمیسیون مربوطه نیز موظف است ظرف ۷۲ ساعت گزارش خود در این زمینه را به هیئت‌رئیسه مجلس ارائه کند و این هیئت نیز موظف است حداقل یک ساعت قبل از شروع مذاکرات، پیشنهاد‌های نمایندگان را چاپ و توزیع کند.

ج) طرح‌های سه فوریتی

طبق ماده ۱۱۶ آیین‌نامه داخلی مجلس در این قبیل طرح‌ها پس از تصویب سه فوریتی آن، مجلس در همان جلسه وارد بررسی آن طرح می‌شود و نیازمند ارجاع به کمیسیون هم نیست.

همچنین در آیین‌نامه داخلی مجلس نیز آمده است که هرگاه طرحی با قید فوریت در دستورکار مجلس قرار گیرد قبلا از طرف رئیس مجلس مراتب باید به اطلاع شورای نگهبان برسد و این شورا نیز باید در این جلسات حضور یابد و نظر خود را حتی المقدور و بلافاصله پس از آرای مجلس و یا حد اکثر تا ۲۴ ساعت اظهار کند.

لازم به ذکر است، درصورتی که یک لایحه یا طرح در بررسی‌های کمیسیون مجلس و رأی گیری در صحن مجلس، مورد تصویب قرار گیرد، بعنوان مصوبه مجلس تلقی خواهد شد و چنانچه این مصوبه مورد تأیید شورای نگهبان نیز قرار گیرد آن مصوبه، شکل قانون پیدا خواهد کرد.